تشنه اميد
عمادالدين باقي
جامعه ما امروز به‌شدت خسته از سرخوردگي‌هاي سياسي تا تنگي معيشت، بحران بيكاري و... است و بدتر از همه احساس نااميدي نسبت به آينده و بي‌ثباتي در زندگي امروز. چنين جامعه‌اي دچار افسردگي، خودزني و ديگرزني مي‌شود، با اين حال مردم ايران چندان نجيب هستند كه در همين شرايط سرپا و زنده‌اند و در حوادث و بلايا چنان موجي از دگرخواهي و نوعدوستي برانگيخته مي‌شود كه بايد انگشت حيرت به دهان گرفت. نبايد همواره اقليت ناهنجار و بي‌رحم در جامعه را چنان بزرگ كرد كه اكثريت واقعي زير آن پنهان شود. اگر اين شرايط براي هرجامعه ديگري بود معلوم نبود چه مي‌شد. وقتي كه كرونا آمد و اندكي كمبود در كشورهاي امريكا و اروپا ظاهر شد، ديديم كه عده‌اي از مردم در امريكا و اروپا كاري كردند كه ما نمونه‌اش را در كشور خودمان كه با بحران وسيع‌تري روبه‌رو بود مشاهده نكرديم اما بايد به اين جامعه اميد تزريق كرد، بايد يار و ياور اين مردم بود، بايد همدل و همصداي‌شان بود، بايد صدايش را شنيد، بايد يار شاطر بودش نه بار خاطر. هر گامي كه در اين راستا برداشته شود ستودني است از سوي هر كسي كه باشد. از اين رو اقدام جديد دستگاه قضايي در عفو 3780 نفر كه دربرگيرنده تعداد زيادي از محكومان سياسي و امنيتي از جمله ده‌ها تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان سال گذشته مي‌شود، اقدامي ستودني است. ما عادت داريم كه انگيزه‌كاوي كنيم و آن را به سناريوهاي سياسي و رقابت‌هاي آينده بر سر قدرت و موقعيت و اين قبيل امور بدانيم و براساس نيت‌كاوي‌ها و پيش‌بيني‌هاي سياسي ارزش‌گذاري كنيم. ممكن است آن انگيزه‌خواني‌ها درست باشند يا نباشند ولي ما از بُعد انساني و حقوق بشري و فارغ از نيت‌خواني‌ها و انگيزه‌ها، نفس عمل براي مان ارزشمند است اينكه همين الان و همين امروز عده‌اي از رنج‌شان كاسته شود. آنچه در قرآن آمده است براي زينت طاقچه‌ها و براي خواندن در گورستان‌ها نيست. شگفت است كه برخي آيات جزايي را كه به گفته بسياري از محققان و مفسران يا منسوخ شده‌اند يا فلسفه خود يا موضوعيت‌شان را از دست داده‌اند اما همچنان در قوانين امروز با جديت گنجانده و اجرا مي‌كنند در حالي كه از قضا آياتي كه ازلي و ابدي‌اند، آياتي كه منسوخ‌شدني نيستند، از اصول وجداني، فطري و عقلايي بشرند، آياتي كه گره‌گشا هستند و رنجي از مردم مي‌كاهند اينها به كلي مغفول مي‌مانند. وقتي در قرآن مي‌گويد: أِنْ تُبْدُوا خيْرًا أوْ تُخْفُوهُ أوْ تعْفُوا عنْ سُوءٍ فإِن‌الله كان عفُوًّا قدِيرًا (آيه 149 سوره نساء). اگر درباره خلق آشكارا يا پنهاني نيكي كنيد يا از بدي ديگران درگذريد خدا هميشه از بدي‌ها در مي‌گذرد با آنكه در انتقام تواناست. خداوند با وجود اينكه قادر و تواناست و مي‌تواند مجازات كند اما از گناهان بندگانش در مي‌گذرد و با همان معيار مي‌گويد كه وقتي خداوند چنين است شما چه مي‌گوييد؟ وقتي خداوند چنين است پس شما هم بايد اين‌گونه باشيد، بايد حتي اگر خلايق بدي كردند حتي با وجود اينكه قدرت بر مجازات داريد از بدي آنها درگذريد و آشكار و پنهان نيكي كنيد. اما سالياني است كه نظام قضايي ما نه بر منهج عدل و عفو كه بر منهج مجازات است لذا هنگامي كه گامي در جهت تقويت رويكرد ترميمي به جاي رويكرد تنبيهي و تقويت اميد در جامعه برداشته مي‌شود بايد به پيشوازش رفت.